Gạo ST25 bị một số công ty Mỹ nộp đơn đăng ký nhãn hiệu đang xôn xao dư luận – hồi chuông cảnh báo về việc xây dựng thương hiệu nông sản tại Việt Nam.
Thực trạng hiện nay
Gạo ST25 hiện bị một số công ty Mỹ nộp đơn đăng ký bảo hộ nhãn hiệu. Ths. Vũ Xuân Trường, chuyên gia thương hiệu (Viện Nghiên cứu chiến lược cạnh tranh & thương hiệu – BCSI) cho biết, vấn đề trên là điều không có gì mới. Lĩnh vực nông sản của chúng ta đã có rất nhiều trường hợp tương tự như cà phê Trung Nguyên, kẹo dừa Bến Tre, cà phê Buôn Ma Thuột…
“Đối với các thương hiệu nông sản nổi tiếng, chúng ta mới đặt được nền móng ban đầu, còn việc xây dựng và phát triển thương hiệu chưa làm được nhiều. Thực tế cho thấy việc bảo vệ thương hiệu nông sản ở nước ta còn tồn tại rất nhiều bất cập. Những vụ việc như đánh mất chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu hàng hóa nông sản không còn là câu chuyện mới nhưng làm sao để hạn chế tình trạng này là không đơn giản”, ông Trường cho biết.
Theo thống kê của Cục Sở hữu trí tuệ, hiện có khoảng hơn 20% nhãn hiệu nông sản Việt Nam được đăng ký. Song tình trạng các nhãn hiệu hàng hóa bị xâm phạm ngày càng tăng. Bảo hộ sở hữu trí tuệ có một nguyên tắc cơ bản là bảo hộ theo lãnh thổ. Vì vậy, nhãn hiệu của chúng ta được đăng ký bảo hộ tại Việt Nam thì chỉ có giá trị tại Việt Nam, không được bảo hộ tại lãnh thổ nước khác.
Việc không đăng ký ở nước khác đồng nghĩa với khả năng nhãn hiệu của chúng ta có thể bị đăng ký bởi một DN nước họ và họ trở thành chủ sở hữu nhãn hiệu đó cho sản phẩm đã được đăng ký.
Ông Trường chia sẻ thêm, để hỗ trợ xây dựng thương hiệu cho DN, ở cấp độ vĩ mô đã có Chương trình Thương hiệu Quốc gia được ra đời năm 2003. Tuy nhiên, DN Việt Nam vẫn còn khá thờ ơ. Số liệu thống kê cho biết, có đến 80% DN Việt chỉ chi ra 5% doanh số cho việc xây dựng và phát triển thương hiệu. Chính bởi vậy, các sản phẩm nông sản của ta dù chất lượng cao nhưng chưa tìm được vị trí xứng đáng ở thị trường nội địa lẫn quốc tế.
Nhiều bất cập trong xây dựng thương hiệu nông sản
Ở một góc độ khác, GS.TS.Nhà giáo nhân dân Võ Tòng Xuân cho biết, vấn đề xây dựng thương hiệu của gạo ST25 còn nhiều bất cập. Thứ nhất, tác giả của Việt Nam không mặn mà trong việc làm thương hiệu do thủ tục tại Việt Nam còn nhiêu khê.
Có rất nhiều điều kiện để bảo đảm sản phẩm này là của tác giả đó nên thủ tục làm rất khó khăn và tốn kém. Bên cạnh đó, do ta vẫn làm ăn nhỏ lẻ; DN, hợp tác xã chưa gắn kết với nhau. Vì vậy, không bảo đảm được sản lượng gạo đáp ứng nhu cầu phía đối tác khi muốn xuất khẩu lâu dài với sản lượng lớn và chất lượng đồng đều sang một thị trường nào đó. Đây là cái khó để ta bảo hộ nhãn hiệu độc quyền ở một thị trường nước ngoài và xuất khẩu sang đó
Cần sự chung tay
Từ câu chuyện của gạo ST25, ông Vũ Xuân Trường khuyến cáo, để có thể bảo vệ thương hiệu nông sản Việt Nam trên cả thị trường nội địa và quốc tế, cần sự chung tay của cả các cơ quan quản lý nhà nước và DN.
Theo đó, về phía Nhà nước, cần chú trọng những giải pháp như quy hoạch vùng sản xuất và thiết lập các vùng chuyên canh sản xuất. Bên cạnh đó, tăng cường mối quan hệ thông tin giữa những người nông dân trực tiếp sản xuất với các nhà khoa học để nâng cao năng suất lao động, gia tăng sản lượng, sản phẩm sản xuất ra có chất lượng cao và đồng đều. Ngoài ra, tăng cường các biện pháp xúc tiến thương mại cho ngành nông sản.
Đối với các DN, cần quan tâm đến việc nâng cao nhận thức về xây dựng và phát triển thương hiệu cho nông sản xuất khẩu. Đồng thời, đầu tư cho máy móc, trang thiết bị hiện đại kết hợp với áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, chế biến. Nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, tăng thêm giá trị cho hàng nông sản. Ngoài ra, đầu tư cho nghiên cứu thị trường nhằm tạo ra sản phẩm phù hợp.
Xây dựng các quy chuẩn cho sản phẩm nhằm bảo đảm về tính minh bạch của quy trình sản xuất. Từ đó tạo tấm “giấy thông hành” cần thiết cho hàng nông sản. Tiếp theo, chủ động quảng bá thương hiệu nông sản của DN ra thị trường trong nước và quốc tế. Đặc biệt, với các thương hiệu mới khi xâm nhập bất cứ một thị trường nào cũng đều gặp phải rất nhiều khó khăn. Do đó, các thương hiệu mới có thể liên kết với các thương hiệu đã có tên tuổi. Nhằm tận dụng sự hỗ trợ về vốn, công nghệ, kỹ thuật để thâm nhập và nâng cao khả năng cạnh tranh cho sản phẩm của mình.
Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công thương (Bộ CT) cho biết: “Bộ Công thương không thể hỗ trợ trực tiếp. Nhưng có thể tư vấn, đồng hành cùng các DN đăng ký nhãn hiệu và bảo vệ thương hiệu cho các sản phẩm của Việt Nam”.
Theo đó, trong thời gian tới, Bộ sẽ gia tăng hoạt động tuyên truyền nâng cao nhận thức vai trò thương hiệu. Giúp DN nâng cao năng lực cạnh tranh, giá trị sản phẩm trên thị trường, từ đó nâng cao nhận thức, vai trò của bảo vệ thương hiệu. Giám sát việc xâm hại bản quyền nhãn hiệu của Việt Nam trên các thị trường, đăng ký bảo hộ kịp thời.
Bên cạnh đó, hỗ trợ kỹ thuật thông qua việc cung cấp các khoá đào tạo tập huấn, đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ tại thị trường trong và ngoài nước. Ngoài ra, sẽ giới thiệu chuyên gia có năng lực, kinh nghiệm trong lĩnh vực thương mại quốc tế để hỗ trợ DN đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ cho các sản phẩm xuất khẩu.
Khi có nguy cơ xảy ra tranh chấp thương hiệu, Bộ CT thông qua hệ thống tham tán tại nước ngoài, hệ thống thông tin quốc gia để nắm bắt kịp thời nguy cơ và cảnh báo cho doanh nghiệp xử lý.
“Thời gian tới, Bộ CT sẽ kiến nghị Chính phủ xem xét, thí điểm giao Bộ CT phối hợp với Bộ KH và CN, hiệp hội ngành hàng, chọn các sản phẩm xuất khẩu có thương hiệu tốt để đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ trên các thị trường xuất khẩu trọng điểm phù hợp quy định WTO”, ông Vũ Bá Phú thông tin.
